Ca lâm sàng rối loạn đông máu: Có chất ức chế yếu tố V sau dùng Amoxicillin
Bệnh nhân nam 45 tuổi được bác sĩ gia đình chuyển tới bệnh viện để chẩn đoán các bất thường đông máu. Bệnh nhân trước đó đã liên hệ với bác sĩ gia đình bởi vì 2 tuần gần đây ông thường xuyên bị bầm tím và chảy máu cam. Sức khoẻ của ông ta từ trước tới nay đều rất tốt, ngoại trừ gần đây ông bị nhiễm trùng ngực và được kê đơn sử dụng Amoxicillin.
Kết quả xét nghiệm công thức máu bình thường.
Xét nghiệm đông máu cơ bản có kết quả như sau:
| Xét nghiệm | Kết quả bệnh nhân | Dải tham chiếu |
| PT | 45 s | 11 – 14 s |
| APTT | 79 s | 23 – 35 s |
| Fibrinogen (Clauss) | 2.9 g/L | 1.5 – 4.0 g/L |
| Thrombin time | 13 s | 10 – 13 s |
Câu hỏi 1: Đây là bất thường gì và giải thích bất thường này như thế nào?
Cả xét nghiệm PT và APTT đều kéo dài nhưng Thrombin time và Fibrinogen bình thường.
Nguyên nhân có thể là:
a/ Có chất ức chế yếu tố đông máu mắc phải. Đây rõ ràng là một chất ức chế không bình thường vì gây kéo dài cả PT và APTT. Tiền sử của bệnh nhân gợi ý đây là bất thường chảy máu mắc phải chứ không phải bẩm sinh.
b/ Kháng đông Lupus và thiếu hụt FII mắc phải.
c/ Thiếu hụt vitamin K hoặc dùng thuốc đối kháng vitamin K như Warfarin.
d/ DOAC (hoặc NOAC) mặc dù không ức chế trực tiếp Thrombin bởi vì Thrombin Time (TT) bình thường.
e/ Bệnh đông máu rải rác trong lòng mạch (DIC): có vẻ không phù hợp vì xét nghiệm công thức máu bình thường, Fibringen bình thường và TT không kéo dài.
Câu hỏi 2: Bạn sẽ làm thêm xét nghiệm gì?
Bạn cần làm thêm FII, FV và FX. Đây là các yếu tố của con đường chung và thiếu hụt một trong các yếu tố này sẽ khiến PT và APTT kéo dài.
Sàng lọc kháng đông Lupus. Kháng đông Lupus có vẻ không nghĩ tới nhiều bởi vì nồng độ Phospholipid trong hầu hết các hoá chất xét nghiệm PT rất cao, vì vậy thông thường nó sẽ trung hoà hết kháng đông Lupus (nếu có) nên PT sẽ phải bình thường.
Xét nghiệm Mixtest cho thấy cả PT và APTT không trở về bình thường, do vậy có thể loại trừ thiếu vitamin K.
Câu hỏi 3: Bạn chẩn đoán là gì và tại sao?
Xét nghiệm FV là 0.3 IU/dL. Xét nghiệm PT và APTT trong xét nghiệm Mixtest không trở về bình thường, tình huống này có vẻ hợp lý với chẩn đoán có chất ức chế FV.
Câu hỏi 4: Bạn có yêu cầu xét nghiệm gì thêm không?
Bạn nên yêu cầu xét nghiệm Bethesda để định lượng nồng độ chất ức chế yếu tố V. Mặc dù xét nghiệm Bethesda kinh điển được phát triển để định lượng nồng độ chất ức chế yếu tố VIII, tuy nhiên ngày nay nó được sử dụng rộng rãi để định lượng nồng độ chất ức chế rất nhiều các yếu tố đông máu khác, cũng như theo dõi quá trình điều trị.
Chất ức chế FV hiếm gặp và thường được báo cáo ở bệnh nhân sử dụng kháng sinh có chứa vòng b lactam. Chất ức chế thường biến mất sau khi ngừng sử dụng kháng sinh.
Các nguyên nhân khác có thể dẫn đến xuất hiện chất ức chế FV:
a/ Bệnh tự miễn
b/ Sử dụng các kháng sinh khác, ví dụ Streptomycin
c/ Sử dụng chế phẩm FV bò có thể dẫn tới xuất hiện kháng thể kháng FV bò, sau đó phản ứng chéo với FV người được truyền vào.
d/ Các bệnh ác tính.
Tóm tắt: Đây là trường hợp bệnh nhân có chất ức chế yếu tố V mắc phải thứ phát sau dùng Amoxicillin, một kháng sinh nhóm b lactam.
