Bài viết KỶ NIỆM NGÀY GÂY MÊ THẾ GIỚI: CÂU CHUYỆN BUỒN ĐẰNG SAU MỘT KHÁM PHÁ VĨ ĐẠI của BsGMHS Nguyễn Vỹ.
Đã có nhiều tranh cãi về việc ai là người đầu tiên phát hiện ra thuốc gây mê, nhưng chắc chắn rằng William T. G. Morton là người đầu tiên công khai thể hiện tính hữu dụng của nó trong phẫu thuật. Sự ra đời của ether như một loại thuốc gây mê đã giúp ích rất nhiều cho sự tiến bộ của phẫu thuật và cứu giúp bệnh nhân trên toàn thế giới. Người chịu trách nhiệm chính cho việc giới thiệu nó là Morton, người ban đầu tìm kiếm thuốc mê khi hành nghề nha khoa ở Connecticut. Các nha sĩ thời đó đặc biệt quan tâm đến việc tìm ra cách giảm đau, vì không giống như các tình trạng bệnh lý khác cần phẫu thuật đau đớn, bệnh về răng hiếm khi đe dọa đến tính mạng và vì vậy bệnh nhân không sẵn sàng chịu đựng phẫu thuật vì chúng.
Vì chuyên môn của Morton là răng giả, cần nhổ răng, nên ông đã thử nghiệm nhiều loại thuốc giảm đau có thể có – chất kích thích, chất gây say, thuốc phiện và thôi miên – nhưng dường như không có loại nào có tác dụng đủ tốt. Cuối cùng, ông đăng ký làm sinh viên y khoa dưới sự hướng dẫn của Tiến sĩ Charles T. Jackson, trong nỗ lực tìm kiếm giải pháp. Jackson đã cho các sinh viên của mình thấy rằng tình trạng bất tỉnh là do hít sulfuric ether nguyên chất và đề nghị Morton sử dụng nó trong nha khoa. Sau khi nhổ răng một cách không đau đớn cho những bệnh nhân chịu ảnh hưởng của ether, Morton bắt đầu nhận thấy tiềm năng của loại thuốc này trong các ca phẫu thuật phức tạp và xâm lấn hơn. Năm 1846, ông thuyết phục bác sĩ phẫu thuật John Collins Warren cho phép gây mê trên một bệnh nhân được dự kiến phẫu thuật cắt bỏ khối u ở cổ. Đó là ngày 16 tháng 10 năm 1846, tại phòng mổ của bệnh viện Massachusetts, ca phẫu thuật được thực hiện thành công mà bệnh nhân không cảm thấy đau đớn. Bác sĩ phẫu thuật hỗ trợ, Tiến sĩ Henry Bigelow, đã báo cáo những quan sát của mình trên một tạp chí y khoa. Được sự hỗ trợ từ Bigelow và Warren(phẫu thuật viên), những người có danh tiếng lớn đã cho phép việc sử dụng ether lan rộng khắp thế giới.
Ngay sau đó, các đối thủ cạnh tranh giành quyền ưu tiên khám phá đã nảy sinh. Crawford Long ở Georgia đã sử dụng ether trong phẫu thuật từ năm 1842, nhưng ông đã không công bố những phát hiện của mình hoặc công bố chúng cho cộng đồng y khoa cho đến vài năm sau Morton. Horace Wells, đối tác nha khoa cũ của Morton, đã sử dụng khí nitơ oxit để gây mê, nhưng khi có cơ hội thể hiện tác dụng của nó một cách công khai, ông đã thất bại. Và tất nhiên, Charles T. Jackson đã giới thiệu ether cho Morton nhưng chưa nhận ra hết tiềm năng của nó. Ông tỏ ra không đánh giá cao lợi ích phẫu thuật của thuốc cho đến khi cuộc tranh cãi bắt đầu. Để đáp lại những tuyên bố tranh cãi nảy sinh này, vào năm 1853, một ủy ban đặc biệt của quốc hội đã điều tra vấn đề này. Thư viện Reynolds-Finley hiện có một bản sao Tuyên bố, và bằng chứng ủng hộ quyền sở hữu của Morton cho việc phát hiện ra các đặc tính gây mê của ether.
Việc tìm cách chinh phục nỗi đau của Morton là một đóng góp vĩ đại cho y học, và sức khỏe con người ngay cả khi nó không mang lại thành công về mặt cá nhân và tài chính mà Morton vô cùng khao khát. Mặc dù Morton là một người có thành tựu to lớn nhưng ông ấy cũng chỉ là một con người. Đáng buồn thay, giống như nhiều người, Morton tích cực theo đuổi danh tiếng, vinh quang, thành công trong nghề nghiệp và thỏa mãn cái tôi với cái giá phải trả khi ông rơi vào cảnh nghèo đói trong những năm cuối đời, vì các chi phí pháp lý để theo đuổi lợi ích tài chính cho khám phá của mình, đã khiến ông bỏ bê việc hành nghề. Vào ngày 15 tháng 7 năm 1868, ông qua đời tại thành phố New York.
