Nội dung chính
Tổng quan về bệnh trĩ
Thế nào là bệnh trĩ?
Bệnh trĩ là một rối loạn hậu môn thường gặp và là một trong những phát hiện phổ biến nhất được xác định tại phòng khám đại trực tràng.
Bệnh trĩ là bệnh liên quan đến hệ thống các mạch máu từ động mạch, tĩnh mạch, rồi các ống thông nối động mạch với tĩnh mạch đến cơ trơn và mô liên kết. Hệ thống này được lót bằng lớp biểu mô bình thường của hậu môn.
Đám rối của tĩnh mạch nằm phía dưới lớp niêm mạc sẽ được nâng đỡ bởi cấu trúc các mô sợi đàn hồi.
Việc gia tăng áp lực thường xuyên, liên tục (ví dụ như rặn đi đại tiện) đi kèm với việc máu ứ sẽ khiến cho đám rối này phình giãn và tạo thành các búi trĩ phía trong lòng ống hậu môn.
Tuổi càng cao, búi trĩ tụt ra khỏi lỗ hậu môn, từ ấy dẫn đến việc trị nội sa.
Phân loại bệnh trĩ
Dựa vào vị trí xuất hiện, bệnh trĩ được phân làm 3 loại:
- Trĩ nội: Búi trĩ xuất hiện ở phía bên trên đường lược, giai đoạn sớm sẽ không thấy, thường phát hiện bị đi đại tiện ra máu. Trĩ sẽ lòi ra mỗi lần đi đại tiện nếu kích thước to dần lên.
- Trĩ ngoại: Tĩnh mạch ở phía dưới đường lược bị giãn phình và tạo thành búi trĩ. Vì búi trĩ nằm ở phía bên ngoài hậu môn nên thường gây khó chịu, vướng và dễ phát hiện hơn.
- Trĩ hỗn hợp: Là sự kết hợp giữa trĩ nội và trĩ ngoại: có cả búi trĩ nội và trĩ ngoại xen kẽ.
Nguyên nhân gây ra bệnh trĩ
Hiện nay, bệnh trĩ ở các nhóm người 25-35 tuổi đang ngày càng nhiều. Có một số nguyên nhân chính gây ra trĩ như sau:
- Nguyên nhân 1: Do chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt không hợp lý
Ăn ít chất xơ, uống ít nước, ngồi tại chỗ quá nhiều…là những thói quen làm nguy cơ bị bệnh trĩ rất cao.
- Nguyên nhân 2: Phụ nữ mang thai và sinh con
Nguyên nhân bị trĩ ở phụ nữ giai đoạn này là do tử cung mở rộng, tạo áp lực lên các chi tĩnh mạch bên dưới.
Việc bổ sung thêm Canxi và sắt khiến các mẹ dễ bị táo bón, lâu dài sẽ khiến các mẹ bị trĩ.
Trong quá trình sinh nở, mẹ cố rặn để có lực đẩy em bé ra, lực này đồng thời cũng ảnh hưởng lên hậu môn, khiến các búi trĩ sa xuống, làm cho bệnh trĩ nặng hơn.
Dấu hiệu của bệnh trĩ
Trĩ gây ra nhiều khó chịu cho bệnh nhân, tuy nhiên với các cấp độ trĩ nhẹ 1 hoặc 2, thường mọi người sẽ không để tâm, lâu dài mới gây trĩ nặng.
Vậy các biểu hiện để có thể nhận biết sớm được bệnh trĩ là gì?
- Dấu hiệu 1: Ngứa hậu môn
Dấu hiệu này không phải đặc trưng nên mọi người thường bỏ qua mà nghi ngờ là bị giun.
Xuất hiện búi trĩ sẽ làm các chất không được thải trừ hoàn toàn ra ngoài mà sẽ có ứ đọng nên mới gây ra hiện tượng ngứa.
“Ngứa thì gãi”, điều này có thể khiến bệnh nặng hơn vì lớp niêm mạc hậu môn tương đối nhạy cảm, khi gãi nhiều có tiềm ẩn gây chảy máu, tổn thương niêm mạc, khiến trĩ nặng thêm.
- Dấu hiệu 2: Đi ngoài ra máu
Đây là dấu hiệu rất thường gặp của người bị bệnh trĩ.
Máu sẽ xuất hiện trong quá trình lau chùi nếu bệnh trĩ còn ở mức độ nhẹ. Khi bệnh nặng thì thậm chí máu có thể chảy nhỏ giọt.
Giải thích cho hiện tượng này là: khi đi đại tiện, phân thải ra chèn vào thành búi trĩ nên gây chảy máu. Đặc biệt đối với những người bị táo bón, phân rắn, ma sát lên thành búi trĩ cũng sẽ lớn hơn và làm chảy máu nhiều, chảy máu nhỏ giọt.
- Dấu hiệu 3: Hậu môn tiết dịch
Người bệnh sẽ cảm thấy hậu môn tiết dịch, ngứa ngáy, khó chịu.
- Dấu hiệu 4: Táo bón
Đây là nguyên nhân, đồng thời cũng là triệu chứng gây khó chịu cho người bị trĩ.
- Dấu hiệu 5: Xuất hiện búi trĩ ngoài hậu môn
Đây là dấu hiệu đặc trưng khi bị trĩ nặng, độ 3-4. Gây khó chịu, đau đớn khi đi lại.
Các cấp độ của bệnh trĩ
Dựa vào mức độ nặng nhẹ của bệnh, trĩ được phân ra thành 4 cấp:
- Cấp độ 1: Búi trĩ tổn thương, nằm hoàn toàn trong hậu môn. Triệu chứng có thể có là chảy máu khi đi đại tiện.
- Cấp độ 2: Bệnh trĩ nặng hơn, búi trĩ vẫn nằm phía trong lòng hậu môn nhưng khi có tác động ngoại lai thì bị sa xuống, sau đó sẽ lại tự động thụt vào khi không bị ảnh hưởng ngoại lai nữa.
- Cấp độ 3: Búi trĩ sa xuống khi bệnh nhân đi ngoài, làm việc nặng hoặc ngồi xổm và không tự thụt lại, nhưng khi có tác động đẩy nhẹ của tay thì búi trĩ vẫn co vào.
- Cấp độ 4: Trĩ nặng, búi trĩ nằm ngoài lòng hậu môn, không co vào kể cả khi đẩy nhẹ, gây đau rát, đi lại khó chịu.
Nguyên tắc điều trị bệnh trĩ
Nguyên tắc 1: Thay đổi lối sống
Nguyên tắc 2: Áp dụng phẫu thuật nếu bị trĩ cấp 3-4 có triệu chứng, trĩ nội đã thắt nghẹt, trĩ huyết khối.
Nguyên tắc 3: Trĩ ngoại huyết khối được tiến hành trong vòng 72 giờ là tốt nhất.
Nguyên tắc 4: Cắt bỏ trĩ huyết khối cần tiêm tê cục bộ.
Bệnh trĩ ở phụ nữ sau khi sinh
Nguyên nhân mắc bệnh
- Nguyên nhân 1: Táo bón
Táo bón là nguyên nhân lớn nhất dẫn đến việc bị trĩ sau sinh của chị em phụ nữ.
Có rất nhiều nguyên nhân khiến đối tượng này thường bị táo bón, bao gồm: nằm nhiều, chế độ ăn ít rau xanh, quá nhiều đạm, canxi, không uống đủ nước.
Táo bón lâu dài cả từ khi mang thai đến lúc sinh nở rất dễ gây trữ cho các mẹ.
- Nguyên nhân thứ 2: Rặn khi sinh nở
Trong quá trình sinh em bé, mẹ bầu cần phải rặn để lấy lực đẩy bé ra khỏi tử cung. Quá trình đó diễn ra nhiều lần và có thể không đúng cách, dẫn đến việc tử cung mở to, đè nén áp lực lên khung chậu, khiến hậu môn bị tụ máu, các búi trĩ sa dần ra ngoài.
- Nguyên nhân thứ 3: Do trọng lượng của thai nhi
Thai nhi quá lớn sẽ tạo áp lực lên vùng trực tràng hậu môn.
Các tĩnh mạch tại đây bị chèn ép, máu lưu thông không đều và khó khăn, dẫn đến căng mình giãn mạch máu, từ ấy hình thành các búi trĩ.
- Nguyên nhân thứ 4: Đã từng bị trĩ
Tiền sử bị trĩ cộng với sự tăng cao của hormon nữ giai đoạn mang thai làm tăng nguy cơ tái trĩ lại trong quá trình mang thai và sau sinh ở chị em phụ nữ.
Bệnh trĩ sau sinh có tự khỏi không?
Việc phát hiện sớm và điều trị dứt điểm kịp thời các búi trĩ nằm ngoài hậu môn sau khi sinh nở ở phụ nữ sẽ giúp vấn đề này trở nên khá đơn giản.
Tuy nhiên, việc các mẹ chủ quan, nghĩ rằng bệnh trĩ tự khỏi được nên âm thầm chịu đau rát chứ không chịu đi khám sẽ khiến bệnh trĩ càng nặng, cần phải giải phẫu để cắt bỏ hoàn toàn búi trĩ, rất phức tạp.
Vì vậy, bệnh trĩ sau sinh không thể tự khỏi. Càng phát hiện sớm thì hiệu năng chữa trị càng cao và an toàn.
Bị trĩ sau sinh có nguy hiểm không?
Đây là tình trạng thường gặp, ít nguy hiểm, tuy nhiên nếu không chữa trị đúng cách sẽ để lại một số biến chứng như:
- Sa nghẹt búi trĩ
Xảy ra khi búi trĩ quá lớn, chèn ép lên các cơ vòng, gây tắc nghẽn và cản trở quá trình lưu thông máu. Mẹ sau sinh sẽ luôn thấy khó khăn khi đi đại tiên và thấy rất đau khi chạm vào búi trĩ.
- Thiếu máu
Thường gặp khi trĩ đã chuyển sang giai đoạn nặng, máu ra liên tục với lượng nhiều.
- Viêm nhiễm, hoại tử búi trĩ:
Do các búi trĩ tiết dịch ra bên ngoài, cùng với các quá trình thải trừ qua phân, viêm nhiễm sẽ xảy ra và gây lở loét búi trĩ, nặng sẽ gây hoại tử.
- Rối loạn chức năng hậu môn
Búi trĩ lớn gây ảnh hưởng đến co thắt hậu môn, làm quá trình đẩy chất thải diễn ra khó khăn.
- Các bệnh phụ khoa:
Hậu môn và âm đạo ở nữ có khoảng cách tương đối gần nhau nên rất dễ để vi khuẩn lây từ hậu môn sang âm đạo và gây ra một loạt các bệnh về phụ khoa khác.
Phương pháp điều trị trĩ cho phụ nữ sau sinh
Làm thuyên giảm triệu chứng của trị ngay tại nhà
Một số cách có thể hỗ trợ làm giảm triệu chứng của bệnh trĩ sau sinh ở phụ nữ như sau:
Chườm lạnh.
Ngâm nước ấm, nước muối ấm.
Lau nhẹ nhàng và sạch sẽ vùng đáy chậu. Lau bằng vải mềm hoặc khăn ướt thay vì dùng giấy vệ sinh.
Nên nằm thư giãn nhiều để giảm áp lực lên đáy chậu. (Không đồng nghĩa là nằm cả ngày).
Có thể sử dụng một số thuốc giảm đau như Paracetamol hoặc Ibuprofen.
Sử dụng thêm một số loại thuốc bôi hỗ trợ ở phần cuối bài viết.
Phẫu thuật cắt trĩ
Đối với bệnh trĩ đã tiến triển sang giai đoạn nặng hơn, cần tiến hành các phẫu thuật để loại bỏ búi trĩ.
Các mẹ hay đến các bệnh viện để được tư vấn những phương pháp cụ thể và phù hợp nhất với tình trạng bệnh lý của bản thân.
Một số thực phẩm tốt cho phụ nữ bị trĩ sau sinh
Rau ngót
Rau ngót luôn là loại rau được các mẹ lựa chọn dùng sau khi sinh.
Rau ngót giúp làm mát sữa, tăng co bóp đào thải máu bẩn còn sót lại sau sinh.
Rau ngót cung cấp rất nhiều loại dưỡng chất như chất xơ, vitamin nhóm A, nhóm B, nhóm C, đạm, Canxi.
Rau ngót là loại rau có tính nhuận tràng, hỗ trợ tiêu viêm giảm đau rát ở búi trĩ.
Sữa chua
Sữa chua giúp cải thiện nhu động ruột và chức năng tiêu hóa cho cả người bị tiêu chảy và người bị táo bón. Theo các chuyên gia, để gia tăng sức khỏe của hệ tiêu hóa, giảm táo bón và sa trĩ, các mẹ sau sinh nên dùng 1-2 hộp sữa chua đều đặn mỗi ngày.
Ngoài lợi tiêu hóa, thực phẩm này còn là nguồn cung cấp thêm các vitamin D cùng canxi để hỗ trợ tăng cường miễn dịch cho mẹ.
Bên cạnh đó, sữa chua còn là nguồn cung cấp canxi, vitamin D dồi dào cho em bé phát triển cứng cáp hơn, đồng thời cải thiện hệ miễn dịch cho mẹ.
Ngọn rau lang
Rau lang theo y học cổ truyền có tính mát, hỗ trợ kích thích tiêu hóa, lợi sữa.
Việc uống nước rau lang luộc thường xuyên sẽ giúp ngăn chặn và giảm các mối lo ngại về sa trĩ vì nước rau lang luộc là chất bôi trơn hệ tiêu hóa cực kì tốt.
Nghệ
Nghệ ngoài công dụng để làm đẹp da, nó còn giúp ích rất nhiều cho hệ tiêu hóa khỏe mạnh.
Với thành phần các dưỡng chất như canxi, kali, kẽm… nghệ hỗ trợ phụ nữ sau sinh nhanh khỏe.
Theo y học cổ truyền, nghệ tính ôn vị đắng, có công dụng tăng lưu thông khí huyết, kích thích hệ tiêu hóa, trị bế kích tiêu sưng độc, hay được dùng để hỗ trợ trong các bệnh đường tiêu hóa như đau dạ dày, viêm loét dạ dày, tá tràng, trĩ, viêm đại tràng…
Lưu ý khác
Phụ nữ sau sinh nên uống đủ nước để thải độc, trơn tru hệ tiêu hóa, góp phần phòng ngừa táo bón.
Hạn chế đồ dầu mỡ, cay nóng vì những đồ này rất dễ gây nóng trong dẫn đến táo bón.
Không sử dụng các thức uống có chứa chất cafein, chất kích thích.
Một vài loại thuốc bôi trĩ cho phụ nữ sau sinh an toàn và lành tính
Thuốc Rectostop
Tác dụng:
- Làm co tĩnh mạch, hỗ trợ giảm kích thước búi trĩ.
- Giảm chảy máu.
- Giảm nóng rát, sưng viêm hậu môn.
- Giảm đau, ngứa, phù hậu môn.
- Phòng ngừa tổn thương mô mềm và nhiễm trùng hậu môn.
Chỉ định:
- Trĩ nội, trĩ ngoại, trĩ hỗn hợp.
- Người bị tổn thương niêm mạc hậu môn.
- Người vừa phẫu thuật cắt bỏ trĩ.
Ưu điểm:
- Công nghệ sản xuất hiện đại, khép kín, kiểm duyệt gắt gao từ nguyên liệu đến thành phẩm.
- Kem bôi thẩm thấu nhanh, không bết dính.
- Thành phần từ tự nhiên an toàn lành tính cho phụ nữ sau sinh, phụ nữ mang thai và đang cho con bú.
- Thiết kế bao bì nhỏ gọn, thuận lợi để mang theo bên người.
- Dung tích lớn, dùng được lâu dài.
Thuốc Hemorrhostop
Tác dụng:
- Hỗ trợ làm bền thành mạch.
- Tăng khả năng chịu đựng của thành mạch.
- Cải thiện tình trạng đi đại tiện ra máu của người bị trĩ.
- Giảm nhanh đau nhức, ngứa ngáy hậu môn.
- Giúp tân tạo tế bào da ở niêm mạc hậu môn.
- Hỗ trợ ngăn ngừa nhiễm khuẩn trực tràng, hậu môn.
Chỉ định:
- Trĩ nội, trĩ ngoại, trĩ hỗn hợp.
- Người đau rát hậu môn khi đi đại tiện.
Nhược điểm: Giá cả cao.
Gel bôi trĩ lành tính giá rẻ Cotripro Gel
Tác dụng:
- Hỗ trợ làm tăng sức bền thành mạch.
- Hỗ trợ làm giảm các triệu chứng của trĩ.
CotriPro Gel được sử dụng cho các đối tượng:
- Người trĩ nội, trĩ ngoại.
- Người táo bón, nguy cơ bị trĩ.
Ưu điểm:
- Hiệu quả nhanh.
- Thành phần tự nhiên, an toàn lành tính cho mẹ bầu, sau sinh, đang cho con bú.
- Có hỗ trợ ngăn ngừa vi khuẩn, làm lành vết thương.
- Hỗ trợ co mạch, giúp săn se búi trĩ.
- Dược chất được giải phóng nhanh và thấm sâu, tăng hiệu quả nhờ hệ Gel Polyacrylate crosspolymer.
Nhược điểm: Dung tích nhỏ, dùng được khoảng 10-15 ngày.
Giá: ~300.000đ
Các bài tập kết hợp giúp chữa trị sau sinh hiệu quả hơn
Bài tập vùng đan điền
Đan điền là vùng bụng phía gần xương mu, nơi tập trung khí của cơ thể.
Bài tập này giúp cho cơ thể có phản ứng thắt hậu môn, giúp búi trĩ sa ra ngoài có thể co trở lại dễ dàng.
Các bước thực hiện:
Bước 1: Nằm xuống, hai chân duỗi thẳng, tay đặt song song với phần thân.
Bước 2: Mắt nhắm hờ, tập trung tất cả suy nghĩ về vùng đan điền, hít thở sâu đồng thời thót hậu môn, hai bàn tay co lại, cắn chặt hai hàm răng, các ngón chân cong lên hướng về phía trên.
Bước 3: Giữ chặt những tư thế này từ 5 – 7 giây, thở ra từ từ và thả lỏng toàn thân. Nghỉ ngơi tại chỗ từ 1 – 2 phút rồi thực hiện tiếp.
Bài tập co cơ hậu môn
Co cơ hậu môn là bài tập gồm 3 bước, giúp tăng cường co thắt ở cơ vòng của hậu môn, thích hợp với mẹ sau sinh trĩ bị rớt ra ngoài.
Bài tập này nằm, ngồi hay đứng đều có thể tập được.
Đầu tiên, mẹ hãy thả lỏng cơ thể, rồi tập trung vào phần ổ bụng. Sau đó hít một hơi thật sâu, đồng thời khép chặt hai bên đùi và mông thực hiện việc co hậu môn như khi các mẹ nhịn đi tiêu, lưỡi uốn chạm hàm trên.
Giữ nguyên tư thế ấy nín thở khoảng 10 giây rồi thở ra từ từ, thả lỏng cơ thể để cơ hậu môn ổn định ở điều kiện thường, lưỡi hạ xuống.
Mỗi nhịp nghỉ khoảng 30s, thực hiện từ 20-30 nhịp. Một ngày tập được càng nhiều lần càng tốt.
Bài tập hít thở
Nằm ngửa trên sàn và thả lỏng toàn thân, đặt hai bàn tay chéo lên nhau, từ từ xoa bụng theo chiều kim đồng hồ.
Vừa xoa bạn vừa hít thở như tập yoga, hít vào phình bụng lên và thở ra thì xẹp bụng xuống.
Nên thực hiện nhiều lần trong ngày.
Bài tập tăng cường tiêu hóa
Bước 1: Đứng trên thảm tập với tư thế thẳng, hai chân rộng bằng vai, hai tay đặt song song với phần thân, lòng bàn tay nắm hờ.
Bước 2: Cúi hai đầu gối xuống nhưng vẫn giữ lưng thẳng, hít sâu và khép chặt miệng, lưỡi thì đánh lên hàm trên. Đồng thời lúc này thực hiện thót hậu môn.
Bài tập Sarvanga Asana
Sarvanga Asana (Viết tắt là SA) giúp hạn chế ứ máu vùng bụng dưới, hỗ trợ kích thích co bóp ở cơ bụng, tăng nhu động ruột, giảm táo bón giúp đại tiện dễ dàng hơn.
Bước 1: Nằm ngửa trên thảm tập, hai đầu gối gập lại, hai tay để dọc thân người, bàn tay úp. Bước 2: Hít thở thật sâu rồi nâng đầu gối hướng về phía ngực, hai tay đồng thời chống xuống sàn nâng người lên. Thở đều và giữ tư thế này khoảng 10 giây rồi hạ người xuống. Bước 3: Đầu và vai nâng lên, cuộn người về tư thế gập người về trước.
Bước 4: Đầu tựa lên đầu gối để thư giãn và hít thở.
Tài liệu tham khảo
- Dược sĩ Lưu Anh (Cập nhật ngày 3 tháng 6 năm 2022). [CHÍNH HÃNG] Thuốc HemorrhoSTOP – kem làm bền thành mạch nhanh chóng, Trung tâm thuốc Central Pharmacy. Truy cập ngày 15 tháng 2 năm 2023.
- Francesco Pata và cộng sự (Cập nhật năm 2021). Anatomy, Physiology and Pathophysiology of Haemorrhoids, PubMed. Truy cập ngày 15 tháng 2 năm 2023.
